HTTP Nədir?

Hypertext Transfer Protocol (HTTP), World Wide Web-in təməlini təşkil edir və hiper mətn bağlantıları istifadə edərək veb səhifələri yükləmək üçün istifadə olunur. HTTP, şəbəkə qurğuları arasında məlumat ötürülməsini təmin edən bir tətbiq qatıdır və şəbəkə protokolunun digər qatlarının üzərində işləyir. Tipik HTTP axını, müştəri cihazının serverə sorğu göndərməsi və serverin cavab göndərməsi ilə həyata keçirilir.

HTTP Sorğusunda Nə Var?

HTTP sorğusu, internet ünsiyyət platformalarının (məsələn, veb brauzerləri) veb saytını yükləmək üçün lazım olan məlumatları əldə etməsi üçün istifadə etdiyi üsuldur.

Hər HTTP sorğusu internet üzərindən göndərildikdə, fərqli məlumat növlərini daşıyan kodlanmış məlumatları özündə daşıyır. Tipik HTTP sorğusunda aşağıdakılar olur:

• HTTP versiya növü

• URL

• HTTP metodu

• HTTP sorğu başlıqları

• İsteğe bağlı HTTP bədəni

Gəlin, bu sorğuların necə işlədiyini daha dərindən araşdıraq və sorğunun məzmunlarının məlumat paylaşmaq üçün necə istifadə olunduğunu öyrənək.

HTTP Metodu Nədir?

HTTP metodu, bəzən HTTP fel adı ilə də adlandırılır, HTTP sorğusunun sorğu olunan serverdən gözlədiyi hərəkəti göstərir. Məsələn, HTTP metodlarından ən çox istifadə edilənlərdən biri ‘GET’ və ‘POST’-dur; ‘GET’ sorğusu, geri məlumat gözləyir (adətən veb səhifə şəklində), ‘POST’ sorğusu isə adətən müştərinin məlumatı serverə təqdim etdiyini göstərir (məsələn, istifadəçi adı və şifrə kimi form məlumatları).

HTTP Sorğu Başlıqları Nədir?

HTTP başlıqları, açar-dəyər cütləri şəklində saxlanılan mətn məlumatlarını ehtiva edir və hər HTTP sorğusunda (və cavabda, daha sonra) daxil edilir. Bu başlıqlar, müştərinin istifadə etdiyi brauzer və sorğulanan məlumatın nə olduğunu kimi əsas məlumatları ötürür.

Google Chrome-un şəbəkə tabından HTTP sorğu başlıqlarına bir nümunə:

HTTP sorğu başlıqları

HTTP Sorğu Bədəni Nədir?

Bir sorğunun bədəni, sorğunun ötürdüyü məlumatın özüdür. HTTP sorğusunun bədəni, serverə təqdim edilən hər hansı məlumatı, məsələn istifadəçi adı və şifrəni və ya bir forma daxil edilmiş digər məlumatları özündə daşıyır.

HTTP Cavabında Nə Var?

HTTP cavabı, veb müştərilərinin (tez-tez brauzerlər) HTTP sorğusuna cavab olaraq internet serverindən aldıqları məlumatdır. Bu cavablar, HTTP sorğusunda tələb olunan məlumatlara əsaslanaraq dəyərli məlumatlar ötürür.

Tipik HTTP cavabı aşağıdakılardan ibarətdir:

• HTTP status kodu

• HTTP cavab başlıqları

• İsteğe bağlı HTTP bədəni

HTTP Status Kodu Nədir?

HTTP status kodları, 3 rəqəmli kodlardır və çox vaxt HTTP sorğusunun uğurla tamamlanıb-tamamlanmadığını göstərir. Status kodları aşağıdakı 5 blokda qruplaşdırılır:

• 1xx İnformasiya

• 2xx Uğur

• 3xx Yönləndirmə

• 4xx Müştəri Xətası

• 5xx Server Xətası

Status kodu ‘2’ ilə başlayanlar uğurlu nəticə göstərir. Məsələn, müştəri veb səhifə tələb etdikdə, ən çox rast gəlinən cavab statusu ‘200 OK’-dir ki, bu da sorğunun düzgün tamamlandığını göstərir.

‘4’ və ya ‘5’ ilə başlayan bir status kodu, səhv olduğunu göstərir və veb səhifə göstərilməyəcəkdir. ‘4’ ilə başlayan status kodları müştəri tərəfdən yaranan səhvləri göstərir (məsələn, URL-də bir yazı səhvi olduqda çox zaman ‘404 NOT FOUND’ status kodu ilə qarşılaşırıq). ‘5’ ilə başlayan status kodları server tərəfdən yaranan problemləri göstərir.

HTTP Cavab Başlıqları Nədir?

HTTP sorğusu kimi, HTTP cavabında da başlıqlar vardır ki, bunlar da cavabın məzmununun dili və formatı kimi mühüm məlumatları ötürür.

Google Chrome-un şəbəkə tabından HTTP cavab başlıqlarına bir nümunə:

HTTP cavab başlıqları

HTTP Cavab Bədəni Nədir?

Uğurlu HTTP cavabları, ‘GET’ sorğularına cavab olaraq, sorğulanan məlumatı ehtiva edən bir bədənə malikdir. Çox vaxt bu HTML məlumatıdır və veb brauzeri onu veb səhifəyə çevirir.

DDoS Hücumları HTTP üzərindən həyata keçirilə bilərmi?

Unutmayın ki, HTTP “state-less” (hal-sız) bir protokoldur, yəni hər bir əməliyyat digərindən müstəqildir. Əvvəlki spesifikasiyada, HTTP sorğuları hər dəfə bir TCP əlaqəsi yaradıb bağlayırdı. HTTP 1.1 və sonrakı versiyalarda, davamlı əlaqə bir neçə HTTP sorğusunun davamlı TCP əlaqəsi üzərindən ötürülməsinə imkan verir və bu da resursların istifadəsini yaxşılaşdırır. DDoS hücumları üçün HTTP sorğuları böyük miqdarda istifadə edilə bilər və tətbiq qatında (Layer 7) hücumlar olaraq qəbul edilir.

Pulsuz digər resurslar:

HTTP haqqında bilməli olduğunuz hər şey

HTTPS Necə İşləyir

HTTP/3 İndi Standartdır: Niyə İstifadə Etmək və Necə Başlamaq

Növbəti mövzular:

İnternet necə işləyir?

Domain adı nədir?

Hosting nədir?

DNS və onun necə işlədiyi?

Veb brauzerləri və onların necə işlədiyi?

Açar sözlər: HTTP, Sorğu, HTTP metodu, Başlıqlar,  Cavab, Status kodları,  GET,  POST, HTML, DDoS hücumu, TCP,  Bağlantı