İnternet Necə İşləyir? MDN Docs- Frontend

İnternet Necə İşləyir? MDN Docs (Mozilla İnkişaf etdirici Şəbəkəsi)

Bu məqalə, internetin nə olduğunu və necə işlədiyini müzakirə edir.

Tələb olunan biliklər: Heç bir xüsusi bilik tələb olunmur, amma layihə hədəflərini təyin etmək mövzusunda məqaləni əvvəl oxumağınız məsləhət görülür.

Məqsəd: Vebin texniki infrastrukturunun əsaslarını və İnternet ilə Veb arasındakı fərqləri öyrənəcəksiniz.

Xülasə

İnternet, Vebin texniki infrastrukturudur və bu, Vebin mümkün olmasını təmin edən əsasdır. Ən sadə şəkildə desək, İnternet, bir-biri ilə əlaqə quran kompüterlərin böyük bir şəbəkəsidir.

İnternetin tarixi bir az qarışıqlıdır. O, 1960-cı illərdə ABŞ ordusunun maliyyələşdirdiyi bir tədqiqat layihəsi kimi başladı, sonra 1980-ci illərdə bir çox universitet və özəl şirkətlərin dəstəyi ilə ictimai infrastruktur halına gəldi. İnterneti dəstəkləyən müxtəlif texnologiyalar zamanla inkişaf etmişdir, lakin onun işləmə prinsipləri çox da dəyişməyib: İnternet, kompüterləri bir-birinə birləşdirmək və nə olursa olsun, onların birləşməsini təmin etmək üçün bir yoldur.

Aktiv Öyrənmə

• İnternet Necə İşləyir? – 5 dəqiqəlik video, İnternetin əsaslarını başa düşməyiniz üçün Aaron Titus tərəfindən hazırlanıb.

• İnternet Necə İşləyir? – Detallı və yaxşı vizuallaşdırılmış 9 dəqiqəlik video.

Daha Dərin Araşdırma

Sadə Şəbəkə

İki kompüter bir-birilə əlaqə qurmaq üçün onları ya fiziki (adətən Ethernet kabeli ilə), ya da simsiz (məsələn, Wi-Fi və ya Bluetooth sistemləri ilə) birləşdirməlisiniz. Müasir kompüterlər bu əlaqələri dəstəkləyə bilər.

Bu şəbəkə yalnız iki kompüterlə məhdudlaşmır. İstədiyiniz qədər kompüter birləşdirə bilərsiniz. Ancaq bu çox tez qarışır. Məsələn, on kompüteri birləşdirmək istəyirsinizsə, hər biri üçün 45 kabel və 9 plaqa lazım olacaq!

Bu problemi həll etmək üçün, şəbəkədəki hər bir kompüter xüsusi bir kiçik kompüterə, yəni routerə qoşulur. Routerin yalnız bir işi var: dəmir yol stansiyasındakı siqnalçı kimi, göndərilən mesajın düzgün kompüterə çatmasını təmin edir. A kompüteri mesajı B kompüterinə göndərmək istəsə, əvvəlcə routerə göndərir, router isə mesajı B kompüterinə ötürür və C kompüterinə çatdırılmamasını təmin edir.

Routeri sistemə əlavə etdikdən sonra, 10 kompüterdən ibarət şəbəkə yalnız 10 kabel tələb edir: hər kompüter üçün bir plaq və bir router, üstəlik 10 plaq.

Şəbəkələrin Şəbəkəsi

İndi yüzlərlə, minlərlə, milyardlarla kompüteri necə birləşdiririk? Təbii ki, tək bir router bu qədər genişlənə bilməz, amma diqqətlə oxusaq, routerin digər kompüterlər kimi bir kompüter olduğunu görürük, bəs nəyi gözləyirik ki, iki routeri birləşdirək? Heç nə, gəlin bunu edək.

Kompüterləri routerlərə qoşaraq, sonra routerləri routerlərlə birləşdirərək sonsuz şəkildə şəbəkəni genişləndirə bilərik.

İndi telefon infrastrukturuna qoşuluruq. Növbəti addım, mesajlarımızı digər şəbəkələrə göndərməkdir. Bunun üçün şəbəkəmizi İnternet Xidmət Təchizatçısına (ISP) qoşacağıq. ISP, bir neçə xüsusi routerin idarə edildiyi və digər ISP routerlərinə də qoşulma imkanı olan bir şirkətdir. Beləliklə, mesajımız ISP şəbəkələri vasitəsilə hədəf şəbəkəyə ötürülür. İnternet bu şəbəkələrdən ibarət infrastrukturdan təşkil olunur.

Kompüterləri Tapmaq

Bir kompüterə mesaj göndərmək istəyirsinizsə, hansı kompüterə göndərəcəyinizi qeyd etməlisiniz. Buna görə də, şəbəkəyə qoşulmuş hər bir kompüterin “IP ünvanı” adlanan unikal bir ünvanı vardır. Bu, nöqtələrlə ayrılmış dörd rəqəmdən ibarət olan bir ünvandır, məsələn: 192.0.2.172.

Bu, kompüterlər üçün mükəmməldir, amma biz insanlar bu cür ünvandan yadda saxlamaqda çətinlik çəkirik. İşimizi asanlaşdırmaq üçün IP ünvanını insan tərəfindən oxuna bilən bir adla əvəzləyirik ki, buna da domain adı deyirik. Məsələn, (bu yazının yazıldığı zaman) google.com, IP ünvanı 142.250.190.78-in üzərində olan domain adıdır. Beləliklə, domain adını istifadə edərək İnterneti daha asanlıqla əldə edə bilərik.

İnternet və Veb

Bəlkə də, veb brauzeri ilə İnterneti gəzişərkən, adətən domain adı istifadə edirik ki, veb saytına daxil olaq. Bəs bu, İnternet və Vebin eyni şey olduğunu göstərirmi? Bu belə sadə deyil. İnternet, kompüterləri birləşdirən texniki infrastruktur olsa da, Veb isə bu infrastrukturun üzərində qurulmuş bir xidmətdir. İndi qeyd etmək lazımdır ki, İnternet üzərində email və IRC kimi digər xidmətlər də mövcuddur.

İntranetlər və Extranetlər

İntranetlər, müəyyən bir təşkilatın üzvlərinə məxsus olan özəl şəbəkələrdir. Onlar üzvlərə təhlükəsiz şəkildə paylaşılan resurslara daxil olmaq, əməkdaşlıq etmək və ünsiyyət qurmaq üçün portal təmin etmək üçün istifadə olunur. Məsələn, bir təşkilatın intraneti, bölmə və ya komanda məlumatlarını paylaşmaq üçün veb səhifələrini, vacib sənədləri idarə etmək üçün paylaşılmış disk sürücülərini, iş idarəetmə vəzifələrini yerinə yetirmək üçün portalları, və əməkdaşlıq alətləri kimi wikis, müzakirə forumları və mesajlaşma sistemlərini təqdim edə bilər.

Extranetlər, İntranetlərə çox bənzəyir, amma onlar özəl şəbəkəni digər təşkilatlarla məlumat paylaşmaq və əməkdaşlıq etmək üçün açır. Onlar adətən müştərilər və digər tərəfdaşlarla təhlükəsiz və etibarlı şəkildə məlumat paylaşmaq üçün istifadə olunur. İntranetlərlə eyni funksiyaları yerinə yetirə bilər: məlumat və fayl paylaşımı, əməkdaşlıq alətləri, müzakirə forumları və s.

Həm intranetlər, həm də extranetlər İnternetin eyni infrastrukturunda fəaliyyət göstərir və eyni protokollardan istifadə edir. Buna görə də, fərqli fiziki yerlərdən etibarlı üzvlər tərəfindən əldə edilə bilər.